Title
Tomus primus Valerii maximi latine et gallice cum expositionibus gallicis Simonis de hesdin et Nicolai de jeunesse alias de gonesse [titel Carolus de Visch]
Physical location
Bruges Grand Seminar
Call number
Ms. Grootseminarie 159/190
Associated names
Valerius Maximus, Gaius - 1ste eeuw - auteur
Associated names
de Hesdin, Simon - ovl 1383 - vertaler
Associated names
de Gonesse, Nicolas - ovl na 1415 - vertaler
Associated names
Meester van het Gebedenboek van Dresden - fl. ca. 1465 - ca. 1515 - verluchter
Date of creation
15de eeuw; ca. 1475-1480
Date of creation
Middeleeuwen
Origin place
[West-Europa]
Uniform title
Facta et dicta memorabilia
Note
Dit manuscript is eigendom van het Archief van het Grootseminarie Ten Duinen en wordt bewaard in het Grootseminarie (Potterierei, Brugge). Met vragen in verband met dit manuscript kan u terecht bij de curator van de collectie in het Grootseminarie. // This manuscript is part of the collections at the Archives of the Major Seminary Ten Duinen in Bruges (Potterierei, Bruges). For questions regarding this manuscript, please contact the special collections curator at the Major Seminary
Note
Dit deel bevat boek I-III
Note
Inhoudstabel. Inc. (f. I-r): 'Cy commencent les rubrices du premier liure de valerius maximus translate de latin en francois ouquel il traicte des rommains et des carthaginiens et de pluiseurs autres nacions de leurs guerres: folio I. Cy commence la premiere partie du proheme de valerius maximus: III'; expl. (f. IV-v): 'Comment en ce XIe chappitre et le davram est determine des nez en bas lieu qui par mensongne se sont efforchies deulx comiomdre aux femmelles tres nobles. Addicions du translateur. Explicit la table'
Note
Proloog van vertaler. Inc. (f. 1r): 'La briefte et fragilite de ceste dolereuse vie lui constance et variablete de fortune la mutacion aussi de sa voulente et de la pensee humaine sont les causes pourquoy je nay point fait a ce commencement le prologue de ce liure'; expl. (f. 2v): 'Charles par la grace de dieu roy de france et le quint de son nom a lhonneur et reuerence dugues apres dieu iay entreprins ceste oeuure a faire'
Note
Proloog. Inc. Lat. (f. 2v): 'Sensient la premiere partie du proheme de valerius maximus. Urbis rome extrarum gentium facta simus ac dicta memoratu digna que apud alios latius diffusa sunt'; inc. comm. (f. 2v): 'Cest le commencement du proheme de ce liure pour lentendement duquem auoir est assauoir que vincent en son miroer historias'; inc. vert. (f. 2v): 'Jay ordonne en ma voulante de eslire les dis et les fais ensemble dignes de memoire de la cite de romme'; expl. Lat. (f. 3r): 'et quoniam inicium a cultu deorum petere in animo est, de condicione eius summatim disseram'; expl. comm. (f. 5r): 'ainsi appert il clerement que la seconde partie de son proheme continue a son traictie et dist ainsi'; expl. vert. (f. 5r): 'et plainement de la condicion ou maniere de icelliu cultiuement ou seruire'
Note
Hoofdtekst. Inc. Lat. (f. 5v): 'Maiores statas sollempnesque cerimonias pontificum sciencia bene gerendarum rerum auctoritates augurum'; inc. comm. (f. 5v): 'Si commence valerius son liuure qui est diuise communement en IX liures particuliers comment que on troeuvre en aucuns voulumes'; inc. vert. (f. 5v): 'Nos grans et anciens seigneurs de iadis mirent arriere les liures des portans meuz de lauctorite des augures de la monicion de appollo'; expl. Lat. (f. 307v): 'mercedem recepit qui incolumitatis eius presidium falso inter pellari iudicio noluerunt'; expl. vert. (f. 308r): 'les dieux inmortelz lui rendirent tres digne loyer qui ne vouldrent pas sa sante estre empeschee par faulx iugement'; expl. comm. (f. 308r): 'et la coutenance ne lui uiuoit pas alexandre fut tout asseure et fut guery ou tiers iour. Et icy fine le tiers liure de valerius maximus translate de latin en francois par maistre symon de hesdin, explicit'
Note
Dit handschrift vormt het eerste deel van drie; de andere twee delen zijn Brugge, Grootseminarie ms. 158/189 en 157/188
Note
Verluchting: aan het begin van ieder boek bevindt zich een halfbladsminiatuur. Die van het eerste boek (fol. 1r) toont een geknielde Simon de Hesdin die het boek aanbiedt aan koning Karel V, gezeten op een troon onder een baldakijn en omringd door hovelingen. Links, op de achtergrond, is een stad uitgebeeld. Het blad met het miniatuur van het tweede boek (oorspronkelijk f. 117r) is verdwenen; die van het derde boek (f. 227r) toont spelende kinderen in het bijzijn van twee volwassenen, terwijl op de achtergrond een gevecht tussen twee groepen uitgebeeld is. De miniaturen, inclusief de tekst eronder, zijn omvat door een kader met sierranken, bloemen en vogels, in de ondermarge met het heraldische wapen van Jan Crabbe en in de buitenmarge met zijn initialen 'IC'. De inhoudstafel, de proloog, en ieder boek beginnen met een verluchte initiaal uitgevoerd in de kleuren rood, blauw en goud. Doorheen het handschrift zijn kleine verluchte initialen in dezelfde kleurencombinatie te vinden
Note
De miniatuur van het tweede boek wordt momenteel bewaard in Los Angeles, Getty Center, Ms. 43 (91.MS.81)
Topic general subdivision
Geschiedenis
Material
Perkament (Wikidata Q226697)
Extent
i + iv + 308 ff. + i
Decoration and binding
gedecoreerde initialen|Q63872683
Decoration and binding
miniaturen|Q8362
Decoration and binding
halflederen band
Script
gotische cursiva recentior
Bibliographic references
Busine, L. - Ludo Vandamme e.a., Besloten wereld, open boeken: Middeleeuwse handschriften in dialoog met actuale kunst, Tielt: Lannoo, 2002
Bibliographic references
Isaac, M.T., Les livres manuscrits de l'Abbaye des Dunes d'après le catalogue du XVIIe siècle (Livre - Idées - Société 4), Verviers: Gason, 1984
Bibliographic references
Strubbe, Egidius - Lambrecht, Joris, Catalogus van de handschriften van het grootseminarie Brugge, Brugge, 1940-1945, niet-uitgegeven typoscript. [Raadpleegbaar in de Openbare Bibliotheek Brugge]
Bibliographic references
van Belleghem, Doenja (ed.), De Duinenhandschriften : over de manuscripten van de cisterciënzerabdij Ten Duinen in het Grootseminarie Brugge en de Openbare bibliotheek Brugge, Brugge: Openbare Bibliotheek, 2016
Bibliographic references
Janssens de Bisthoven, B., De abdij van de Duinen te Brugge (Brugge, Gidsenbond, 1963)
Bibliographic references
Hauwaerts, Evelien - De Wilde, Evelien - Vandamme, Ludo, eds, Colard Mansion. Incunabula, Prints and Manuscripts in Medieval Bruges, Gent: Snoeck Publishers, 2018
Bibliographic references
Huyghebaert, N., "Trois manuscrits de Jean Crabbe, abbé des Dunes", Scriptorium, 23, 1969, p. 232-242, pl. 78-79.
Bibliographic references
Online catalogue description by Dr. Mark Vermeer. Online catalogusbeschrijving door Dr. Mark Vermeer.
Bibliographic references
Medieval Manuscripts in Flemish Collections (MMFC) - Vlaamse Erfgoedbibliotheken vzw
Bibliographic references
Online catalogue description by Dr. Evelien Hauwaerts (Public Library Bruges). Online catalogusbeschrijving door Dr. Evelien Hauwaerts (Openbare Bibliotheek Brugge)
Provenance
Cisterciënzerabdij Ten Duinen (S.O.Cist.)
Provenance
Grootseminarie Ten Duinen Brugge
Digitization date
2021-04-26
Alternative Identifier
B_GS_MS159-190
