Resultaten Mmmonk fase 2
Resultaat digitalisatie
Begin november 2020 verplaatste iGuana de opstelling van het Grootseminarie Brugge terug naar de Openbare Bibliotheek Brugge. Het digitaliseren ging verder zoals in fase 1 maar met enkele aanpassingen. Wardani Kusumo werd aangesteld als tweede scanoperator en digitaliseerde afwisselend met An Van Holder. In januari 2021 paste iGuana de kolom van de opstelling aan om ook de grootste formaten te digitaliseren.
In fase 1 werd vanwege het grote aantal manuscripten in het Grootseminarie gekozen om de opstelling voor enkele maanden te verplaatsen en in situ te digitaliseren. Enkele manuscripten konden in die periode niet gedigitaliseerd worden omdat ze ter restauratie overgebracht waren naar het Book Heritage Lab in Leuven. Tijdens fase 2 werden de 10 manuscripten teruggebracht na restauratie. Om deze manuscripten alsnog te digitaliseren brachten we die over naar de Openbare Bibliotheek Brugge.
Na voltooiing van de schadescreening van de manuscripten bleek een groter deel dan aanvankelijk ingeschat in aanmerking te komen voor digitalisatie. Volgens de eerste schatting waren een 80-tal manuscripten niet geschikt voor digitalisatie wegens schade of beperkte openingshoek. In realiteit bleek dit beperkt te zijn tot 40 manuscripten. Ook deze 40 extra manuscripten werden gedigitaliseerd binnen het voorziene budget.
Het digitaliseren in fase 2 werd afgerond op 11 augustus 2021 met als resultaat 298 gedigitaliseerde manuscripten, goed voor 111.646 beelden. Ter herinnering, in fase 1 werden 198 manuscripten gedigitaliseerd, goed voor 82.080 beelden. Dat brengt het totaal aantal gedigitaliseerde manuscripten overheen fase 1 en 2 op 496 gedigitaliseerde manuscripten, goed voor 193.726 beelden.
Beelden beschikbaar op website
De Universiteit Bibliotheek Gent biedt Shared Canvas aan om digitale collecties IIIF conform te ontsluiten. Alle beelden die iGuana heeft gemaakt zijn beschikbaar in IIIF. Sinds oktober 2021 worden op https://mmmonk.be/bekijk-online een simpele lijst ook de links samengebracht naar de beelden van de manuscripten van de vier partnerinstellingen. Deze lijst wordt regelmatig aangevuld. Dankzij de lijst hebben gebruikers reeds toegang tot dit waardevolle erfgoed, in afwachting van het uiteindelijke Mmmonk-platform.
Draaiboek digitalisatie
Eén van de doelstellingen van Mmmonk is om een IIIF-traject te ontwikkelen dat kan worden ingezet door andere Vlaamse Erfgoedbibliotheken. Om dit te realiseren stelt OBB een draaiboek samen rond het ontsluiten van boekenerfgoed via IIIF.
In fase 2 werd het onderdeel ‘digitalisatie’ uitvoerig gedocumenteerd. We bespreken stap voor stap hoe alles binnen het project is verlopen van de voorbereiding tot het opleveren van de beelden, welke lessen eruit te leren zijn en voorzien handige documenten om zelf mee aan de slag te gaan. Het Draaiboek Digitalisatie en bijlagen zijn beschikbaar op onze website.
Het tweede luik van het draaiboek focust op de ontsluiting van het boekenerfgoed en gebruik van IIIF in al zijn toepassingen. In fase 2 hebben we twee voorbereidende trajecten afgelegd voor dit draaiboek, met nadruk op annotatiemogelijkheden in IIIF en op gebruikersnoden.
De annotatiemogelijkheden in IIIF zijn weinig gedocumenteerd. We stelden een rapport samen voor de sector met de stand van zaken, uitdagingen en toekomstperspectieven. Dit rapport publiceerden we op de website en presenteerden we aan de sector in een sessie op een IIIF-Friday.
Daarnaast voerden we een behoefte-onderzoek uit bij belanghebbers van IIIF. Het volledig afgewerkte draaiboek zal in fase 3 worden verspreid.
Contextualisering corpus
In fase 2 hebben we verschillende zaken gedaan om het corpus verder te contextualiseren. Zo hebben we onder meer teksten geschreven en vertaald die beschikbaar zijn op de projectwebsite. Enkele belangrijke werken werden in de spotlight gezet aan de hand van teksten en filmpjes: De Avibus en Facta et Dicta Memorabilia (GSB), het Graduale van de Sint-Baafsabdij (UGB), de Speculum Doctrinale (OBB) en de Dodenrol van de Sint-Baafsabdij (Bisdom Gent). Daarnaast werden ook teksten geschreven en gepubliceerd om het project te kaderen, bijvoorbeeld over de eigendomsmerken in de manuscripten van het Mmmonk-corpus, of over de voordelen van IIF.
Met deze teksten contextualiseren we het corpus en het project, maar we benutten ze tegelijk ook om de mogelijkheden van IIIF te demonstreren door er IIIF-viewers in te embedden. Dat kan je ook op deze pagina uitproberen met de twee embedded viewers. De bezoeker kan het beeld weer uitzoomen en het volledige manuscript raadplegen zonder de website of blogpagina te verlaten. Deze werkwijze biedt ook het voordeel dat auteurs tijd winnen en lagere hostingkosten moeten betalen, omdat ze niet langer een beeld moeten downloaden, bewerken en uploaden naar hun eigen website. In fase 3 breiden we de pagina’s uit met guided viewing-presentaties.
Ter voorbereiding van het project werd een voorlopige corpuslijst opgesteld met 734 manuscripten afkomstig uit de abdijen van Ten Duinen, Ter Doest, Sint-Baafs en Sint-Pieters. In fase 2 werd diepgaand historisch onderzoek verricht naar het corpus. De lijst is uitgebreid tot 818 manuscripten. Voor elk manuscript werd bijkomende informatie verzameld over bewaarinstelling, signatuur, datering, inhoud, provenance, individuele bezitters en vormelijke kenmerken.
Voor elk manuscript werden ook links verzameld naar online catalogusrecords, digitale beelden en IIIF-manifesten. De corpuslijst wordt regelmatig bijgewerkt, naargelang nieuwe informatie en online links beschikbaar worden. Vermoedelijk blijft het corpus de komende jaren ook groeien, mede dankzij de inzet van nieuwe technologieën als IIIF en Artificiële Intelligentie in steeds meer instellingen. Een afgeslankte versie van de lijst is beschikbaar op de projectwebsite.
Het verder verdiepen en verrijken van de metadata beschouwen we ook als een belangrijk onderdeel van de contextualisering, zonder goede metadata kan de collectie onvoldoende toegelicht worden. Er werden machine-readable data toegevoegd, VIAF- en Wikidata-ID’s van personen, eeuwen en plaatsen en de manuscripten werden voorzien van Engelstalige samenvattingen.
Ontwikkeling presentatielaag
De presentatielaag is een showcase en laboratorium voor duurzame digitale ontsluiting die de mogelijkheden van IIIF-ontsluiting ten volle benut. In fase 2 stelden we het plan op voor de uitwerking van het kennisplatform. We selecteerden 4 werven voor fase 3: doorzoekbaarheid van het IIIF-manifest, annotaties, guided viewings en hergebruik van beelden. Deze werven kennen verschillende eindpunten, van een rapport met aanbevelingen tot concrete ontwikkeling. Daarmee gaan we in fase 3 aan de slag.